forked from yapcheahshen/tipitaka.sinhala
-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
34-Cullaniddesa.txt
8659 lines (5838 loc) · 969 KB
/
34-Cullaniddesa.txt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
nidd ii_utf8 [cpd classification 2.5.11]
[pts vol nd 2 ] [\z nidd /] [\f ii /]
[pts page 001] [\q 1/]
[bjt vol nd 2 ] [\z nidd /] [\w ii /]
[bjt page 002] [\x 2/]
suttantapiṭake - khuddakanikāye
cullaniddesapāḷi
namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
pārāyana vaggo
vatthugāthā
[pts page 001] [\q 1/]
1. kosalānaṁ purā rammā - agamā dakkhiṇāpathaṁ
ākiñcaññaṁ patthayāno - brāhmaṇo mantapāragū.
2. so assakassa2 visaye - mūlakassa3 samāsane
vasī godāvarī4 kūle - uñchena ca phalena ca.
3. tasseva5 upanissāya - gāmo ca vipulo ahu
tato jātena āyena - mahāyaññamakappayī.
4. mahāyaññaṁ yajitvāna - puna pāvisi assamaṁ
tasmiṁ5 patipaviṭṭhamhi6 - añño āgañchi7 brāhmaṇo.
5. ugghaṭṭapādo tasito - paṅkadanto rajassiro
so ca naṁ upasaṁkamma - satāni pañca yācati.
6. tamenaṁ bāvarī disvā - āsanena nimantayī
sukhaṁ ca kusalaṁ pucchi - idaṁ vacanamabravī.
7. yaṁ kho mamaṁ deyyadhammaṁ - sabbaṁ vissajjitaṁ8 mayā
anujānāhi me brahme - natthi pañca satāni me.
8. sace me yācamānassa - bhavaṁ nānupadassati
sattame divase tuyhaṁ - muddhā phalatu sattadhā.
1. cūḷaniddeso - syā.
2. ayakassa - sī.
3. maḷakassa - machasaṁ, sī.
4. godhāvarī - ba, syāṁ
5. taṁyeva. machasaṁ, va.
6. paṭī pavīṭṭhamhi - machasaṁ. sī, syā
7. āgacchi - sī.
8. visajjitaṁ - machasaṁ.
[bjt page 4] [\x 4/]
9. abhisaṅkharitvā [pts page 002] [\q 2/] kuhako - bheravaṁ so akittayī
tassa taṁ vacanaṁ sutvā - bāvarī dukkhito ahu.
10. ussussati1 anāhāro - sokasallasamappito
atho'pi evaṁcittassa - jhāne na ramatī mano.
11. utrastaṁ dukkhitaṁ disvā - devatā attakāminī
bāvariṁ upasaṅkamma - idaṁ vacanamabravī.
12. na so muddhaṁ pajānāti - kuhako so dhanatthiko
muddhani muddhapāte vā - ñāṇaṁ tassa na vijjati.
13. bhoti carahi jānāti - taṁ me akkhāhi pucchitā2
muddhaṁ muddhādhipātaṁ ca - taṁ suṇoma vaco tava.
14. ahampetaṁ3 na jānāmi - ñāṇaṁ mettha4 na vijjati
muddhaṁ muddhādhipāto5 ca - jānānaṁ hetadassanaṁ.
15. atha ko carahi jānāti - asmiṁ puthavi6 maṇḍale
muddhaṁ muddhādhipātaṁ ca - taṁ me7 akkhāhi devate,
16. purā kapilavatthumhā - nikkhanto lokanāyako
apacco okkākarājassa - sakyaputto pabhaṅkaro.
17. so hi brāhmaṇa, sambuddho - sabbadhammāna pāragu
sabbābhiññābalappatto - sabbadhammesu cakkhumā
sabbakammakkhayaṁ8 patto - vimutto upadhisaṅkhaye9.
18. buddho so bhagavā loke - dhammaṁ deseti cakkhumā
taṁ tvaṁ gantvāna pucchassū - so te taṁ vyākarissati10.
19. sambuddhoti [pts page 003] [\q 3/] vaco sutvā - udaggo bāvarī ahu
sokassa tanuko āsi - pītiñca vipulaṁ labhi.
1. ussūyati - sī.
2. pucchito - su, [p t s]
3. ahametaṁ - va.
4. √āṇamettha - va.
5. muddhā vipāto - va.
6. puthuvi - sī
7. taṁ ve - nā, su.
8. sabba dhammakkhayaṁ - su, [p t s]
9. upadhikkhaye - machasaṁ.
10. byākarissati - va, [p t s]
[bjt page 6] [\x 6/]
20. so bāvarī attamano udaggo
taṁ devataṁ pucchati vedajāto
katamamhi1 gāme nigamamhi vā puna2
katamamhi vā janapade lokanātho
yattha gantvā namassemu3 - sambuddhaṁ dipaduttamaṁ.
21. sāvatthiyaṁ kosalamandire jino
pahūtapañño varabhūrimedhaso
so sakyaputto vidhuro anāsavo
muddhādhipātassa vidū narāsabho.
22. tato āmantayī sisse - brāhmaṇo mantapārage
etha māṇavā akkhissaṁ - suṇotha vacanaṁ mama.
23. yasseso dullabho loke - pātubhāvo abhiṇhaso
svajja4 lokamhi uppanno - sambuddho iti vissuto
khippaṁ gantvāna sāvatthiṁ - passavho dipaduttamaṁ.
24. kathaṁ carahi jānemu - disvā buddhoti brāhmaṇa
ajānataṁ no pabrūhi - yathā jānemu taṁ mayaṁ.
25. āgatāni hi mantesu - mahāpurisalakkhaṇā
dvattiṁsa ca5 vyākhyātā - samattā anupubbaso.
26. yassete honti gattesu - mahāpurisalakkhaṇā
dveyeva6 tassa gatiyo - tatiyā hi na vijjati.
27. sace [pts page 004] [\q 4/] agāraṁ āvasati7 - vijeyya paṭhaviṁ imaṁ
adaṇḍena asatthena - dhammenamanusāsati8.
28. sace ca so pabbajati - agārā anagāriyaṁ
vivaṭṭacchaddo9 sambuddho - arahā bhavati anuttaro.
1. katamhi - su.
2. pana - machasaṁ.
3. gantvā passemu - ca - va.
4. svājja - su, machasaṁ.
5. dvattiṁsāni ca - va, machasaṁ.
6. duve ca - su.
7. ajjhāvasati - u.
8. dhammena anusāsati - su, [pts]
9. vīvaṭajado - machasaṁ. [pts]
[bjt page 8] [\x 8/]
29. jātiṁ gottaṁ1 ca lakkhaṇaṁ - mante sisse punāparaṁ2
muddhaṁ muddhādhipātaṁ3 ca - manasāyeva pucchatha.
30. anāvaraṇadassāvī - yadi buddho bhavissati
manasā pucchite pañhe - vācāya vissajessati4.
31. bāvarissa vaco sutvā - sissā soḷasa brāhmaṇā
ajito tissametteyyo - puṇṇako atha mettagu.
32. dhotako upasīvo ca - nando ca atha hemako
todeyyakappā5 dubhayo - jatukaṇṇī ca paṇḍito.
33. bhadrāvudho udayo ca - posālo cāpi brāhmaṇo
mogharājā ca medhāvī - piṁgiyo ca mahāisi.
34. paccekagaṇino sabbe - sabbalokassa vissutā
jhāyī jhānaratā dhīrā - pubbavāsanavāsitā.
35. bāvariṁ abhivanditvā - katvā ca naṁ padakkhiṇaṁ
jaṭājinadhārā sabbe - pakkāmuṁ uttarāmukhā.
36. mūlakassa6 patiṭṭhānaṁ - purimaṁ māhissatiṁ tathā7
ujjeniṁ cāpi gonaddhaṁ - vedisaṁ vanasavhayaṁ8.
37. kosambiṁ cāpi sāketaṁ - sāvatthiṁ ca puruttamaṁ
setavyaṁ9 kapilavatthuṁ - kusināraṁ ca mandiraṁ.
38. pāvaṁ [pts page 005] [\q 5/] ca bhoganagaraṁ - vesāliṁ māgadhaṁ puraṁ
pāsāṇakaṁ cetiyaṁ ca - ramaṇīyaṁ manoramaṁ.
39. tasitovudakaṁ sītaṁ - mahālābhaṁ va vāṇijo
chāyaṁ ghammābhitattova - tusitā10 pabbatamārahuṁ.
1. jātigottaṁ - va, machasaṁ.
2. punāpare - su, [pts.]
3. muddhā vipātaṁ - va.
4. visajjissati - machasaṁ.
5. kappo - va, su.
6. malakassa - va, machasaṁ, alakassa - katthaci
7. puramāhissatiṁ tadā - machasaṁ
8. vanasāvatthiṁ - pu.
9. setabyaṁ - [pts.]
10. turitā - machasaṁ, pa.
[bjt page 10] [\x 10/]
40. bhagavā ca tasmiṁ1 samaye - bhikkhusaṅghapurakkhato
bhikkhunaṁ dhammaṁ deseti - sīhova nadatī vane.
41. ajito addasa sambuddhaṁ - sataraṁsiṁ'va bhānumaṁ2
vandaṁ yathā paṇṇarase - paripūrimupāgataṁ3
42. athassa gatte disvāna - paripūraṁ va byañjanaṁ
ekamantaṁ ṭhito haṭṭho - manopañhe apucchatha.
43. ādissa jammanaṁ brūhi - gottaṁ brūhi salakkhaṇaṁ
mantesu pāramiṁ brūhi - kati vāceti brāhmaṇo.
44. vīsaṁ vassasataṁ āyu - so ca gottena bāvarī
tīṇassa4 lakkhaṇā gatte - tiṇṇaṁ vedāna pāragū.
45. lakkhaṇe itihāse ca - sanighaṇḍu sakeṭubhe
pañca satāni vāceti - sadhamme pāramiṁ gato.
46. lakkhaṇānaṁ pavicayaṁ - bāvarissa naruttama
taṇhacchida pakāsehi - mā no kaṅkhāyitaṁ ahu.
47. mukhaṁ jivhāya chādeti - uṇṇassa bhamukantare
kosohitaṁ vatthaguyhaṁ - evaṁ jānāhi māṇava.
48. pucchamhi [pts page 006] [\q 6/] kañci asuṇanto - sutvā pañhe vyākate
vicinteti jano sabbo - vedajāto katañjalī.
49. ko nu devo vā brāhmā vā - indo vāpi sujampati
manasā pucchite pañhe - kametaṁ paṭibhāsati.
50. muddhaṁ muddhādhipātaṁ ca - bāvarī paripucchati
taṁ vyākarohi bhagavā - kaṅkhaṁ vinaya no ise,
1. tamhi - su. [pts.]
2. vītaraṁsiṁva hāṇumaṁ - machasaṁ
vītaraṁsiva - [pts.]
3. paripuraṁ upāgataṁ - va, machasaṁ
paripuriṁ upāgataṁ - [pts.]
4. tīnassa - su. [pts.]
[bjt page 12] [\x 12/]
51. avijjā muddhāti jānāhi - vijjā muddhādhipātinī
saddhāsatisamādhīhichandaviriyena saṁyutā,
52. tato vedena mahatā - santhambhitvāna1 māṇavo
ekaṁsaṁ ajinaṁ katvā - pādesu sirasā patī.
53. bāvarī brāhmaṇo bhoto - saha sissehi mārisa
udaggacitto sumano - pāde vandati cakkhuma, 2
54. sukhito bāvarī hotu - saha sissehi brāhmaṇo
tvaṁ cāpi sukhito hohi - ciraṁ jīvāhi māṇava,
55. bāvarissa3 va tumhaṁ4 vā - sabbesaṁ sabbasaṁsayaṁ
katāvakāsā pucchavho - yaṁ kiñci manasicchatha.
56. sambuddhena katokāso - nisīditvāna pañjalī
ajito paṭhamaṁ pañhaṁ - tattha pucchi tathāgataṁ.
vatthugāthā niṭṭhitā
1. satathamebhatvāna - machasaṁ.
2. cakkhumā - su.
3. bravarissava - si, va, a.
bāvāriyassa - su. vi.
4. tuyhaṁ - si, su. , vi.
[bjt page 14] [\x 14/]
1. ajitamāṇava pucchā.
1-1 kenassu nivuto loko (iccāyasmā ajito)
kenassu nappakāsati
kissābhilepanaṁ brūhi
kiṁ su tassa mahabbhayaṁ.
1-2 avijjāya [pts page 007] [\q 7/] nivuto loko (ajitāti bhagavā)
vevicchā5 pamādā nappakāsati
jappābhilepanaṁ brūmi
dukkhamassa mahabbhayaṁ.
1-3 savanti sabbadhi sotā (iccāyasmā ajito)
sotānaṁ kiṁ nivāraṇaṁ
sotānaṁ saṁvaraṁ brūhi
kena sotā pithiyare1.
1-4 yāni sotāni lokasmiṁ (ajitāni bhagavā)
sati tesaṁ nivāraṇaṁ
sotānaṁ [pts page 008] [\q 8/] saṁvaraṁ brūmi
paññāyete pithiyare.
1-5 paññā ceva satī cāpi2 (iccāyasmā ajito)
nāmarūpaṁ ca mārisa
etaṁ me puṭṭho pabrūhi
katthetaṁ uparujjhati.
1-6 yametaṁ pañhaṁ apucchi
ajita taṁ vadāmi te
yattha nāmaṁ ca rūpaṁ ca
asesaṁ uparujjhati
viññāṇassa nirodhena
etthetaṁ uparujjhati.
1-7 ye [pts page 008] [\q 8/] ca saṅkhātadhammā3 se
ye ca sekhā puthū idha
tesaṁ me nipako iriyaṁ
puṭṭho pabrūhi mārisa.
1-8 kāmesu nābhigijjheyya
manasā nāvilo siyā
kusalo sabba dhammānaṁ4
sato bhikkhu paribbaje.
ajitamāṇava pucchā - niṭṭhitā
1. vivicchā - ma. cha. saṁ.
2. piḍīyare - machasaṁ.
3. satīceva - su.
4. sabbata dhammā - va
5. sabbadhammesu - sa
[bjt page 16] [\x 16/]
2. tissametteyyamāṇava pucchā
2-1 ko'dha1 santusito loke (iccāyasmā tissa metteyyo)
kassa no santi (iñjitā)
ko ubhantamabhiññāya
majjhe mantā na lippati2
kaṁ [pts page 010] [\q 10/] brūsi mahāpuriso'ti
ko'dha sibbanimaccagā3?
2-2 kāmesu brahmacariyavā (metteyyā'ti bhagavā)
vītataṇho sadā sato
saṅkhāya nibbuto bhikkhu
tassa no santi iñjitā.
2-3 so ubhantamabhiññāya
majjhe mantā na lippati
taṁ brūmi mahā puriso'ti
so4'dha sibbanimaccagā.
tissametteyyamāṇavapucchā niṭṭhitā.
3. puṇṇakamāṇava pucchā
3-1 anejaṁ [pts page 011] [\q 11/] mūladassāviṁ ( iccāyasmā puṇṇako)
atthi pañhena5 āgamaṁ
kiṁnissitā isayo manujā
khattiyā brāhmaṇā6 devatānaṁ
yaññamakappayiṁsu puthu7 idha loke
pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ.
1. ko idha santussito - va
2. nalimpati - va
3. majjhagā - va
4. sodha - su
5. pañhenāgamaṁ - su
6. brāhmaṇa (dadaca) su
7. puthūdha - [pts]
[bjt page 18] [\x 18/]
3-2 ye keci 'me isayo manujā (puṇṇakā'ti bhagavā)
khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ
yaññamakappayiṁsu puthu idha loke
āsiṁsamānā1 [pts page 012] [\q 12/] puṇṇaka itthabhāvaṁ
jaraṁsitā yaññamakappayiṁsu.
3-3 ye keci 'me isayo manujā (iccāyasmā puṇṇako)
khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ
yaññamakappayiṁsu puthu idha loke
kaccissu te bhagavā yaññapathe appamattā
atāru jātiṁ ca jaraṁ ca mārisa
pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ.
3-4 āsiṁsanti2 thomayanti abhijappanti juhanti (puṇṇakāti bhagavā)
kāmābhijappanti3 paṭicca lābhaṁ
te yājayogā bhavarāgarattā
nāta4riṁsu jātijaranti brūmi.
3-5 te [pts page 013] [\q 13/] ce nātariṁsu yājayogā (iccāyasmā puṇṇako)
yaññehi jātiñca jarañca mārisa
atha ko carahi devamanussaloke
atāri jātiṁ ca jaraṁ ca mārisa
pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ.
3-6 saṅkhāya lokasmiṁ parovarāni5 (puṇṇakāti bhagavā)
yassiñjitaṁ natthi kuhiñci loke
santo vidhūmo anīgho nirāso
atāri so jātijaranti brūmi'ti.
puṇṇakamāṇava pucchā - niṭṭhitā
1. āsīsamānā - va
2. āsisanti - va
3. kāmehi jappanti - aṭuvā
4. nātāriṁsu - machasaṁ.
5. paroparāni - va - [p t s.]
[bjt page 20] [\x 20/]
4. mettagūmāṇava pucchā
4-1 pucchāmi [pts page 014] [\q 14/] taṁ bhagavā brūhi metaṁ (iccāyasmā mettagū)
maññāmi taṁ vedaguṁ bhāvitattaṁ
kutonu dukkhā1 samudāgatā ime
ye keci lokasmiṁ anekarūpā.
4-2 dukkhassa ve maṁ2 pabhavaṁ apucchasi (mettagū'ti bhagavā)
taṁ te pavakkhāmi yathā pajānaṁ
upadhinidānā pabhavanti dukkhā
ye keci lokasmiṁ anekarūpā.
4-3 yo [pts page 015] [\q 15/] ve3 avidvā upadhiṁ karoti
punappunaṁ dukkhamupeti mando
tasmā pajānaṁ4 upadhiṁ na kayirā
dukkhassa jātippabhavānupassī.
4-4 yantaṁ apucchimha akittayī5 no (iccāyasmā mettagū)
aññaṁ taṁ6 pucchāma7 tadiṅgha brūhi
kathannu dhīrā vitaranti oghaṁ
jāti jaraṁ sokapariddavaṁ ca8
taṁ me munī sādhu viyākarohi
tathā hi te vidito esa dhammo.
4-5 kittayissāmi [pts page 016] [\q 16/] te dhammaṁ (mettagūti bhagavā)
diṭṭhe9 dhamme anītihaṁ
yaṁ viditvā sato caraṁ
tare loke visattikaṁ.
4-6 taṁ cāhaṁ abhinandāmi
mahesi dhammamuttamaṁ
yaṁ viditvā sato caraṁ
tare loke visattikaṁ.
1. dukkhāya sadāgatā - su
2. cemaṁ - va - vī
3. yoce - va - vī
4. tasmābhijānaṁ - su
5. akittiyī no - va - vi
6. aññetvaṁ - vi
7. pucchāmi - u - su
8. paridevaṁca - va - vī
pariddaṁca - su
9. diṭṭheva dhammeva - va - su - vi
[bjt page 22] [\x 22/]
4-7 yaṁ [pts page 017] [\q 17/] kiñci sampajānāsi1 (mettagū'ti bhagavā)
uddhaṁ adho tiriyaṁ cāpi majjhe
etesu nandiṁ2 ca nivesanaṁ ca
panujja viññāṇaṁ bhave na tiṭṭhe.
4-8 evaṁvihārī sato appamatto
bhikkhu caraṁ hitvā mamāyitāni
jātiṁ jaraṁ sokapariddavañca3
idheva vidvā pajaheyya dukkhaṁ.
4-9 etābhinandāmī [pts page 018] [\q 18/] vaco mahesino (iccāyasmā mettagū)
sukittitaṁ gotama nūpadhīkaṁ
addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṁ
tathā hi te vidito esa dhammo.
4-10 te cāpi nūna pajaheyyu dukkhaṁ
ye tvaṁ munī aṭṭhitaṁ ovadeyya
taṁ taṁ namassāmi samecca nāga
appeva maṁ (bhagavā) aṭṭhitaṁ ovadeyya.
4-11 yaṁ brāhmaṇaṁ vedaguṁ4 ābhijaññā (mettagū'ti bhagavā)
akiñcanaṁ kāmabhave asattaṁ
addhā hi so oghamimaṁ (atāri)
tiṇṇo ca pāraṁ akhilo akaṅkho.
4-12 vidvā [pts page 019] [\q 19/] ca yo5 vedagū naro idha
bhavābhave saṅgamimaṁ visajja
so vītataṇho anīgho nirāso
atāri so jātijaranti brūmī ti.
mettagūmāṇava pucchā - niṭṭhitā
1. saṁjānisi - va - vi
2. nandi ca - va - vi
3. paridevaṁca - va - vi
4. vedagumabhijaññā - su
5. vidvāca so - [pts.]
[bjt page 24] [\x 24/]
5. dhotakamāṇava pucchā
5-1 pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ (iccāyasmā dhotako)
vācā'bhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṁ
tava sutvāna nigghosaṁ1
sikkhe nibbānamattano.
5-2 tena [pts page 020] [\q 20/] hātappaṁ karohi (dhotakā'ti bhagavā)
idheva nipako sato
ito sutvāna nigghosaṁ
sikkhe nibbānamattano.
5-3 passāmahaṁ deva manussaloke (iccāyasmā dhotako)
akiñcanaṁ brāhmaṇamiriyamānaṁ
taṁ taṁ namassāmi samantacakkhu
pamuñca maṁ sakka2 kathaṁkathāhi.
5-4 nāhaṁ [pts page 021] [\q 21/] sahissāmi3 pamocanāya (dhotakā'ti bhagavā)
kathaṁkathiṁ dhotaka kañci loke
dhammaṁ ca seṭṭhaṁ ājānamāno
evaṁ tuvaṁ oghamimaṁ taresi.
5-5 anusāsa brahme karuṇāyamāno (iccāyasmā dhotako)
vivekadhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ
yathāhaṁ4 ākāso'va avyāpajjamāno5
idheva santo asito careyyaṁ.
5-6 kittayissāmi te santiṁ6 (dhotakā'ti bhagavā)
diṭṭhe dhamme anītihaṁ
yaṁ viditvā sato caraṁ
tare loke visattikaṁ.
1. nighosaṁ - vi - va
2. maṁ magga - vi - va
3. sa gamissāmi - si - mu
4. yathāhamākāso - su
5. abyāpajjhamāno - vi - va - [pts.]
6. te santi - vi - va
[bjt page 26] [\x 26/]
5-7 taṁ1 [pts page 022] [\q 22/] cāhaṁ abhinandāmi (iccāyasmā dhotako)
mahesi santi muttamaṁ
yaṁ viditvā sato caraṁ
tare loke visattikaṁ.
5-8 yaṁ kiñci sampajānāsi (dhotakā'ti bhagavā)
uddhaṁ adho tiriyaṁ cāpi majjhe
etaṁ viditvā saṅgo'ti loke
bhavābhavāya mākāsi taṇhanti.
dhotakamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
6. upasīvamāṇava pucchā
6-1 eko ahaṁ sakka, mahantamoghaṁ (iccāyasmā upasīvo)
anissito no visahāmi tarituṁ2
ārammaṇaṁ brūhi samantacakkhu
yaṁ nissito oghamimaṁ tareyyaṁ.
6-2 ākiñcaññaṁ [pts page 023] [\q 23/] pekkhamāno satīmā (upasīvā'ti bhagavā)
natthīti nissāya tarassu oghaṁ
kāme pahāya virato kathāhi
taṇhakkhayaṁ nattamahābhipassa3.
6-3 sabbesu kāmesu yo vītarāgo (iccāyasmā upasīvo)
ākiñcaññaṁ nissito hitva aññaṁ4
saññā vimokkhe parame'dhimutto
tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyi5
[bjt page 26] [\x 26/]
6-4 sabbesu [pts page 024] [\q 24/] kāmesu yo vītarāgo (upasīvāti bhagavā)
ākiñcaññaṁ nissito hitvamaññaṁ
saññāvimokkhe parame'dhimutto
tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī.
1. taṁvāhamabhinandāmi -sū
2. tārituṁ ja-saṁ,
3. ratatimahābhipassa-va-vi
4. hitvā maññaṁ-ma-cha-saṁ
5. anānuvāyī-va-vi
adhimutto-[pts]
[bjt page 28] [\x 28/]
6-5 tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī (iccāyasmā upasīvo)
yugampi vassānaṁ samantacakkhu
tattheva so sītī siyā1 vimutto
cavetha2 viññāṇaṁ tathāvidhassa.
6-6 acci yathā vātavegena khittā (upasīvā'ti bhagavā)
atthaṁ paleti na upeti saṅkhaṁ
evaṁ munī nāmakāyā vimutto
atthaṁ paleti na upeti3 saṅkhaṁ.
6-7 atthaṁ [pts page 025] [\q 25/] gato so udvā4 so natthi (iccāyasmā upasīvo)
udāhu ve sassatiyā arogo
taṁ me munī sādhu viyākarohi
tathā hi te vidito esa dhammo.
6-8 atthaṁ gatassa na pamāṇamatthi (upasīvāti bhagavā)
yena naṁ vajju taṁ tassa natthi
sabbesu dhammesu samūhatesu
samūhatā vādapathāpi sabbe'ti.
upasīvamāṇava pucchā niṭṭhitā.
7. nandamāṇava pucchā
7-1 santi [pts page 026] [\q 26/] loke munayo (iccāyasmā nando)
janā vadanti tayidaṁ kathaṁsu
√āṇūpapannaṁ no muniṁ vadanti
udāhu ve jīvitenūpapannaṁ.
7-2 na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena (nandā'ti bhagavā)
munīdha nanda kusalā vadanti
viseni katvā anīghā nirāsā
caranti ye te munayo'ti brūmi.
1. so tiyā vimutto-va-vi
2. bhāvetha-u-va-vi
3. nopeti-su
4. udātiso natthi-va-vi
[bjt page 30] [\x 30/]
7-3 ye [pts page 027] [\q 27/] keci'me samaṇabrāhmaṇā se (iccāyasmā nando)
diṭṭhe1 sutenāpi vadanti suddhiṁ
sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ
anekarūpena vadanti suddhiṁ
kacci su te bhagavā tattha yathā carantā
atāru jātiṁ ca jaraṁ ca mārisa
pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ.
7-4 ye keci'me samaṇabrāhmaṇā se (iccāyasmā nando)
diṭṭhe sutenāpi vadanti suddhiṁ
sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ
anekarūpena vadanti suddhiṁ
kiñcāpi te tattha yathā caranti
nātariṁsu jātijaranti brūmi.
7-5 ye [pts page 028] [\q 28/] keci'me samaṇabrāhmaṇā se (iccāyasmā nando)
diṭṭhe2 sutenāpi vadanti suddhiṁ
sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ
anekarūpena vadanti suddhiṁ.
7-6 te3 ce munī brūhi anoghatiṇṇe4
atha ko carahi devamanussaloke
atāri jātiñca jarañca mārisa
pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ.
7-7 nāhaṁ5 sabbe samaṇabrāhmaṇā se (nandāti bhagavā)
jāti jarāya nivutā'ti brūmi
ye sūdha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā
sīlabbataṁ vāpi pahāya sabbaṁ
anekarūpampi pahāya sabbaṁ
taṇhaṁ pariññāya anāsavā se
te6 ve narā oghatiṇṇā'ti brūmi.
1. diṭṭhena-su
diṭṭhasutena-va-vi-[pts.]
diṭṭhassutena-machasaṁ
2. kaccissu-vi-va [pts.]
3. sace-u-su
4. anoghatiṇṇo-u-va-vi
5. nāvāhaṁ-va-vi
6. ye te narā-u
[bjt page 32] [\x 32/]
7-8 etābhinandāmi [pts page 029] [\q 29/] vaco mahesino (iccāyasmā nando)
sukittitaṁ gotama nūpadhīkaṁ
ye sūdha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā
sīlabbataṁ vāpi pahāya sabbaṁ
anekarūpampi pahāya sabbaṁ
taṇhaṁ pariññāya anāsavā se
ahampi te oghatiṇṇā'ti brūmīti.
nandamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
8. hemakamāṇava pucchā
8-1 ye me pubbe vyākaṁsu (iccāyasmā hemako)
huraṁ1 gotamasāsanā
iccāsi2 iti bhavissati
sabbaṁ taṁ itihītihaṁ
sabbaṁ taṁ takkavaḍḍhanaṁ
nāhaṁ tattha abhiramiṁ.
8-2 tvaṁ [pts page 030] [\q 30/] ca me dhammamakkhāhi
taṇhā nigghātanaṁ muni
yaṁ viditvā sato caraṁ
tare loke visattikaṁ.
8-3 idha diṭṭhasutamuta3-
viññātesu piyarūpesu hemaka
chandarāga4 vinodanaṁ
nibbānapadamaccutaṁ.
8-4 etadaññāya ye5 satā
diṭṭhadhammābhinibbutā
upasantā ca te sadā
tiṇṇā loke visattikanti.
hemakamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
1. hudaṁ-va-vi
2. icchāmi iti-va-vi
3. sutamutaṁ-su-va-vi
4. chandāhaṭavinodanaṁ-va-vi
5. etamaññāya mesata-va-vi
[bjt page 34] [\x 34/]
9. todeyyamāṇava pucchā
9-1 yasmiṁ [pts page 031] [\q 31/] kāmā na vasanti (iccāyasmā todeyyo)
taṇhā yassa na vijjati
kathaṁkathā ca yo tiṇṇo
vimokkho tassa kīdiso.
9-2 yasmiṁ kāmā na vasanti (todeyyāti bhagavā)
taṇhā yassa na vijjati
kathaṁkathā ca yo tiṇṇo
vimokkho tassa nāparo.
9-3 nirāsaso1 so uda āsasāno (iccāyasmā todeyyo)
paññāṇavā2 so uda paññakappī
muniṁ ahaṁ sakka yathā vijaññaṁ
taṁ me viyācikkha samantacakkhu.
9-4 nirāsāso [pts page 032] [\q 32/] so na so āsasāno
(paññāṇavā) so na ca paññakappī
evampi todeyya muniṁ vijāna
akiñcanaṁ kāmabhave asattanti.
todeyyamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
10. kappamāṇava pucchā
10-1 majjhe sarasmiṁ3 tiṭṭhataṁ4 (iccāyasmā kappo)
oghe jāte mahabbhaye
jarāmaccuparetānaṁ
dīpaṁ5 pabrūhi mārisa
tvaṁ ca me dīpamakkhāhi
yathayidaṁ nāparaṁ siyā.
1. nirāsaṁso -[pts.]
2. paññānaṁ vā so -machasaṁ
3. parasmiṁ -vī-va
4. tiṭṭhanti -va-vi
5. disaṁ -va-vi
[bjt page 36] [\x 36/]
10-2 majjhe [pts page 033] [\q 33/] sarasmiṁ tiṭṭhitaṁ (kappāti bhagavā)
oghe jāte mahabbhaye
jarāmaccuparetānaṁ
dīpaṁ pabrūmi kappa te.
10-3 akiñcanaṁ1 anādānaṁ
etaṁ dīpaṁ anāparaṁ
nibbānaṁ iti naṁ brūmi
jarāmaccuparikkhayaṁ.
10-4 etadaññāya ye satā
diṭṭhadhammābhinibbutā
na te māravasānugā
na te mārassa paddhagūti.
kappamāṇava pucchā - niṭṭhitā
11. jatukaṇṇīmāṇava pucchā
11-1 sutvāna'haṁ (vīra) akāmakāmiṁ (iccāyasmā jātukaṇṇī)
oghātigaṁ puṭṭhumakāmamāgamaṁ
santipadaṁ brūhi sahajanetta
yathātacchaṁ bhagavā brūhi metaṁ,
11-2 bhagavā [pts page 034] [\q 34/] hi kāme abhibhūyaṁ irīyati
ādiccova paṭhaviṁ tejī tejasā
parittapaññassa me bhūripañña
ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ
jātijarāya idha vippahānaṁ.
11-3 kāmesu [pts page 035] [\q 35/] vinaya gedhaṁ (jatukaṇṇīti bhagavā)
nekkhammaṁ daṭṭhu khemato
uggahitaṁ niratthaṁ vā
mā te vijjittha kiñcanaṁ.
1. ākiñcanaṁ-u-va-vī
[bjt page 38] [\x 38/]
11-4 yaṁ pubbe taṁ visosehi1
pacchā te māhu kiñcanaṁ
majjhe2 ce no gahessasi
upasanto carissasi.
11-5 sabbaso nāma rūpasmiṁ
vītagedhassa2 brāhmaṇa
āsavā'ssa4 na vijjanti
yehi maccuvasaṁ vajeti.
jatukaṇṇīmāṇava pucchā - niṭṭhitā.
12. bhadrāvudhamāṇava pucchā
12-1 okaṁ5 [pts page 036] [\q 36/] jahaṁ taṇhacchidaṁ anejaṁ (iccāyasmā bhadrāvudho)
nandiṁ jahaṁ oghatiṇṇaṁ vimuttaṁ
kappaṁ jahaṁ abhiyāce sumedhaṁ
sutvā nāgassa apanamissanti6 ito.
12-2 nānā janā janapadehi saṅgatā7
tava vīra8 vākyaṁ abhikaṅkhamānā9
tesaṁ tuvaṁ sādhu viyākarohi
tathā hi te vidito esa dhammo.
12-3 ādānataṇhaṁ [pts page 037] [\q 37/] vinayetha sabbaṁ (bhadrāvudhāti bhagavā
uddhaṁ adho tiriyaṁ cāpi majjhe
yaṁ yaṁ hi lokasmiṁ upādiyanti
teneva māro anveti jantuṁ.
12-4 tasmā [pts page 038] [\q 38/] pajānaṁ na upādiyetha
bhikkhu sato kiñcanaṁ sabbaloke
ādānasatte iti pekkhamāno
pajaṁ imaṁ maccudheyye visattanti.
bhadrāvudhamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
1. vīsoseti-su
vīsodheti-vī-ka
vinodeti-va
2. macche-va-ka-vi
3. vītarovassa-va-ka-vi
4. āsavāya-va-ka-vī
5. ogha-va-vī-ka
6. aghanavissanti-va-vī-ka
7. saṁkatā-va-vī-ka
8. dhīra-va-vī-ka
9. abhisaṁkhamāno-va-vī-ka
[bjt page 40] [\x 40/]
13. udayamāṇava pucchā
13-1 jhāyiṁ virajamāsīnaṁ1 (iccāyasmā udayo)
katakiccaṁ anāsavaṁ
pāraguṁ sabbadhammānaṁ
atthi pañhena āgamaṁ
aññāvimokkhaṁ pabrūhi
avijjāya pabhedanaṁ.
13-2 pahānaṁ [pts page 039] [\q 39/] kāma2cchandānaṁ (udayāti bhagavā)
domanassāna vūbhayaṁ
thīnassa ca panūdanaṁ
kukkuccānaṁ nivāraṇaṁ
13-3 upekkhā sati saṁsuddhaṁ
dhammatakkapurejavaṁ
aññāvimokkhaṁ pabrūmi
avijjāya pabhedanaṁ.
13-4 kiṁ su saṁyojano loko (iccāyasmā udayo)
kiṁ su tassa vicāraṇaṁ
kissassa3 vippahānena
nibbānamiti vuccati.
13-5 nandisaṁyojano [pts page 040] [\q 40/] loko (udayāti bhagavā)
vitakkassa vicāraṇā
taṇhāya vippahānena
nibbānaṁ iti vuccati.
13-6 kathaṁ satassa carato (iccāyasmā udayo)
viññāṇaṁ uparujjhati
bhagavantaṁ puṭṭhumāgamma
taṁ suṇoma vaco tava.
13-7 ajjhattaṁ ca bahiddhā ca
vedanaṁ nābhinandato
evaṁ satassa carato
viññāṇaṁ uparujjhatīti.
udayamāṇavapucchā - niṭṭhitā
1. jhāyī vīrajaṁ āsinaṁ-[pts]
2. kāmachandānaṁ-su
3. kiṁ yassa vippahānena-ma-va vī-ka
[bjt page 42] [\x 42/]
14. posālamāṇava pucchā
14-1 yo atītaṁ ādisati (iccāyasmā posālo)
anejo chinnasaṁsayo
pāraguṁ sabbadhammānaṁ
atthi pañhena āgamaṁ.
14-2 vibhūtarūpasaññissa
[pts page 041] [\q 41/] sabbakāyappahāyino
ajjhattaṁ ca bahiddhā ca
natthi kiñcīti passato
√āṇaṁ sakkānupucchāmi1
kathaṁ neyyo tathāvidho.
14-3 viññāṇaṭṭhitiyo sabbā (posālāti bhagavā)
abhijānaṁ tathāgato
tiṭṭhantamenaṁ jānāti
dhimuttaṁ tapparāyaṇaṁ.
14-4 ākiñcaññāsambhavaṁ ñatvā2
nandi saṁyojanaṁ iti
evametaṁ3 abhiññāya
tato tattha vipassati
etaṁ ñāṇaṁ tathā tassa
brāhmaṇassa vusīmato'ti.
posālamāṇava pucchā - niṭṭhitā.
mogharājamāṇava pucchā
15-1 dvāhaṁ [pts page 042] [\q 42/] sakkaṁ apucchissaṁ4 (iccāyasmā mogharājā)
na me (vyākāsi) cakkhumā
yāva tatiyaṁ ca (devīsi5)
vyākarotīti me sutaṁ.
1. sakkannu- -va-vī-ka
2. sambhavaṁ -usu
3. evamevaṁ -kesumi.
4. apucchiyaṁ -va-vī-ka
5. desiva -vī-ka
[bjt page 44] [\x 44/]
15-2 ayaṁ loko paro loko
brahmaloko sadevako
diṭṭhinte1 nābhijānāti
gotamassa yasassino.
15-3 evaṁ2 [pts page 043] [\q 43/] abhikkantadassāviṁ
atthi pañhena āgamaṁ
kathaṁ lokaṁ avekkhantaṁ
maccurājā na passati.
15-4 suññato lokaṁ avekkhassu
mogharāja sadā sato
attānudiṭṭhiṁ ūhacca
evaṁ maccutaro siyā
evaṁ lokaṁ avekkhantaṁ
maccurājā na passatīti.
mogharājamāṇava pucchā - niṭṭhitā
16. piṅgiyamāṇava pucchā
16-1 jīṇṇo'hamasmi [pts page 044] [\q 44/] abalo vītavaṇṇo (iccāyasmā piṅgiyo)
nettā na suddhā savaṇaṁ na phāsu
māhaṁ nassaṁ momuho antarā'va
ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ
jātijarāya idha vippahānaṁ.
16-2 disvāna rūpesu vihaññamāne (piṅgiyāti bhagavā)
ruppanti rūpesu janā pamattā
tasmā tuvaṁ piṅgiya appamatto
jahassu rūpaṁ apunabbhavāya.
1. diṭṭhante-katthaci.
2. etaṁ-su.
[bjt page 46] [\x 46/]
16-3 disā [pts page 045] [\q 45/] catasso vidisā catasso (iccāyasmā piṅgiyo)
uddhaṁ adho dasadisā imāyo
na tuyhaṁ adiṭṭhaṁ asutaṁ amutaṁ
atho aviññātaṁ kiñci natthi loke
ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ
jātijarāya idha vippahānaṁ.
16-4 taṇhādhipanne manuje pekkhamāno (piṅgiyāti bhagavā)
santāpajāte jarasā parete
tasmā tuvaṁ piṅgiya appamatto
jahassu taṇhaṁ apunabbhavāyāti.
piṅgiyamāṇava pucchā - niṭṭhitā
idamavoca bhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye parivārakasoḷasānaṁ1 brāhmaṇānaṁ ajjhaṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṁ2 vyākāsi, ekamekassa [pts page 046] [\q 46/] cepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṁ paṭipajjeyya gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṁ. pāraṁ gamanīyā ime dhammā ti tasmā imassa dhammapariyāyassa pārāyanaṁtveva adhivacanaṁ.
1. ajito tissa metteyyo - puṇṇako atha mettagu
dhotako [pts page 047] [\q 47/] upasīvo ca - nando ca atha hemako
2. todeyyakappā dubhayo - jatukaṇṇī ca paṇḍito
bhadrāvudho udayo ca - posālo cāpi brāhmaṇo
mogharājā ca medhāvī - piṅgiyo ca mahāisī
3. ete buddhaṁ upāgañchuṁ3 - sampannacaraṇaṁ isiṁ
pucchantā4 nipuṇo pañhe - buddhaseṭṭhaṁ upāgamuṁ.
4. tesaṁ buddho vyākāsi - pañhe puṭṭho yathātathaṁ
pañhānaṁ veyyākaraṇena - tosesi brāhmaṇe munī.
1. parivāraka soḷasannaṁ-[p. t. s.]
2. pañhe-sī.
3. upagacchuṁ-va, vī, ka.
4. pucchaṁ dāni pure pañhe-va, vī, ka.
[bjt page 48] [\x 48/]
5. te1 tositā [pts page 048] [\q 48/] cakkhumatā - buddhenādiccabandhunā
brahmacariyamacariṁsu - varapaññassa santike.
6. ekamekassa pañhassa - yathā buddhena desitaṁ
tathā yo paṭipajjeyya - gacche pāraṁ apārato2
7. apārā pāraṁ gaccheyya - bhāvento maggamuttamaṁ
maggo so pāraṁ gamanāya - tasmā pārāyanaṁ iti.
8. pārāyanamanugāyissaṁ [pts page 049] [\q 49/] (iccāyasmā piṅgiyo)
yathā addakkhi tathā akkhāsi
vimalo bhūri medhaso
nikkāmo nibbano nāgo3