-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 19
/
Copy pathayurvedasutram.xml
1157 lines (1147 loc) · 75.7 KB
/
ayurvedasutram.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xml:id="sarit__āyurvedasūtra" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader xml:lang="en">
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Āyurvedasūtram</title>
<title type="sub">A SARIT edition of chapters 1–5</title>
<author>Anonymous</author>
<respStmt xml:id="z.slatoff">
<persName>Zoe Slatoff</persName>
<resp>Creation of machine-readable version.</resp>
</respStmt>
<respStmt xml:id="d.wujastyk">
<persName>Dominik Wujastyk</persName>
<resp>Editing and conversion to TEI-conformant markup.</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<authority>SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts</authority>
<availability status="restricted">
<p>Copyright Notice</p>
<p>Machine-readable version copyright (C) Zoe Slatoff, 2010.</p>
<p>Distributed by <ref type="url" target="http://sarit.indology.info"
>SARIT</ref> under a <ref type="licence"
target="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/">Creative Commons
Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License. </ref></p>
<p>Under this licence, you are free <list>
<item>to Share — to copy, distribute and transmit the work</item>
<item>to Remix — to adapt the work </item>
</list></p>
<p>Under the following conditions:</p>
<p>
<list>
<item>Attribution — You must attribute the work in the manner specified
by the author or licensor (but not in any way that suggests that
they endorse you or your use of the work).</item>
<item>Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work,
you may distribute the resulting work only under the same or similar
license to this one.</item>
</list></p>
<p>More information and fuller details of this license are given on the Creative
Commons website.</p>
<p>SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the
rights of any copyright owners, known or unknown.</p>
</availability>
<date>6th of December, 2010</date>
<idno>2013-03-05</idno>
</publicationStmt>
<notesStmt>
<note>E-text prepared by Zoe Slatoff from Shamasastry 1922. TEI encoding by D.
Wujastyk and Patrick McAllister.</note>
</notesStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
<title>Āyurvedasūtram Yogānandanāthakṛtabhāṣyasametam = The
Ayurvedasutram ; with the commentary of Yoganandanatha</title>
<editor>Rudrapatnam Shamasastry (1868–1944)</editor>
<pubPlace>Mysore</pubPlace>
<publisher>University of Mysore</publisher>
<date>1922</date>
<note>Copyright (C) 1922-2004 <persName>Rudrapatnam Shamasastry</persName>
(<date type="lifespan" from="1868" to="1944">1868–1944</date>. (See URL:
<ref target="http://copyright.gov.in/Documents/handbook.html"
>http://copyright.gov.in/Documents/handbook.html</ref>)</note>
<note>Scanned copies available at <ref target="http://archive.org"
>Archive.org</ref>, including at <ref
target="http://n2t.net/ark:/13960/t5t78vk6x"
>ark:/13960/t5t78vk6x</ref>.</note>
<note>According to the introduction, p. iv, the edition was based on three
manuscripts. <list>
<item>A palm leaf manuscript with a Jaina physician in Mysore who later
donated the MS to the Mysore Oriental Institute Library. It
contained the work in five praśnas together with a commentary on
them by Yogānandanātha.</item>
<item>A copy of the above item, that was used initially.</item>
<item>Oriental Manuscripts Library, Tanjore: a copy of the sūtra text in
sixteen praśnas, without the commentary</item>
<item>A copy of the above.</item>
<item>Oriental Manuscripts Library, Madras: a copy of the sūtra text in
sixteen praśnas, without the commentary</item>
<item>A copy of the above.</item>
<item>A copy of the Suutra text from the library of the late native
physician D. V. Gopalachar in Madras.</item>
</list></note>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage>
<language ident="sa" usage="95">Sanskrit</language>
<language ident="en-GB" usage="5">British English</language>
</langUsage>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change n="1" when="2010-11">Conversion to TEI by <persName>Dominik Wujastyk</persName>. </change>
<change n="2" when="2011-01">Addition of revisionDesc element by <persName>Patrick McAllister</persName>
</change>
<change n="3" when="2013-03-15"> Updated and simplified the TEI header, to bring it in
line with current SARIT practice, by <persName>Dominik Wujastyk</persName>.</change>
<change n="4" when="2018-10-06" who="#d.wujastyk">Minor typo correction.</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text xml:id="āyurvedasūtram" xml:lang="sa-Latn">
<body xml:lang="sa-Latn">
<head xml:lang="en"><title>The Ayurvedasūtram, chapters 1-5 [a machine-readable
transcription by Zoe Slatoff]</title></head>
<div n="1" type="chapter">
<head xml:lang="en">Chapter 1</head>
<list>
<label xml:lang="en">1.1</label>
<item>athāto dhātusthadoṣagatyavikārahetubhūtārthavārdhakadravyāṇyadyāt</item>
<label xml:lang="en">1.2</label>
<item>cirāyuricchāpravṛttirāyurvedārthapuruṣārthopapādikā</item>
<label xml:lang="en">1.3</label>
<item>taddhetubhūtārthaṃ rakṣet</item>
<label xml:lang="en">1.4</label>
<item>nendriyātilālanātipīḍanau</item>
<label xml:lang="en">1.5</label>
<item>doṣavṛddhikṣayopapādakau</item>
<label xml:lang="en">1.6</label>
<item>lakṣaṇānyapi tathā</item>
<label xml:lang="en">1.7</label>
<item>yogyaistacca nivartayet</item>
<label xml:lang="en">1.8</label>
<item>anāmapālanaṃ kuryāt</item>
<label xml:lang="en">1.9</label>
<item>āmaṃ hi sarvarogāṇām</item>
<label xml:lang="en">1.10</label>
<item>ādibhūtamāha brahmā</item>
<label xml:lang="en">1.11</label>
<item>tannivṛttiranāmayam</item>
<label xml:lang="en">1.12</label>
<item>anāmayī ātmānaṃ sammanyate</item>
<label xml:lang="en">1.13</label>
<item>ahampratyayaḥ karmakartā</item>
<label xml:lang="en">1.14</label>
<item>sthānavānahaṃkārī</item>
<label xml:lang="en">1.15</label>
<item>yāvadarogī abhimanyate</item>
<label xml:lang="en">1.16</label>
<item>sa eva bhuṅkte</item>
<label xml:lang="en">1.17</label>
<item>ajo hyadhiṣṭhātā</item>
<label xml:lang="en">1.18</label>
<item>bhuṅkte viṣayabhogān</item>
<label xml:lang="en">1.19</label>
<item>anyaḥ karma bhuṅkta</item>
<label xml:lang="en">1.20</label>
<item>yaḥ kartā karmabhogī</item>
<label xml:lang="en">1.21</label>
<item>kartā śarīrī</item>
<label xml:lang="en">1.22</label>
<item>aśarīrī nānnamatti</item>
<label xml:lang="en">1.23</label>
<item>na kevalaṃ śarīraṃ bhogayogyamātmano yogāt</item>
<label xml:lang="en">1.24</label>
<item>ajau hyadhiṣṭhitau</item>
<label xml:lang="en">1.25</label>
<item>anyo ‘nnamatti</item>
<label xml:lang="en">1.26</label>
<item>anattyevamanyaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.27</label>
<item>sati śarīre bhogāya</item>
<label xml:lang="en">1.28</label>
<item>aṣṭāṅgī śarīrī</item>
<label xml:lang="en">1.29</label>
<item>yāvatkṛtividhdheḥ kāyaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.30</label>
<item>āmajāmayakāryahetukacittakṣobhabhayanigrahavigraho grahaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.31</label>
<item>āmajāmayakāryahetukānyahetukāmayanivartakā apūrvāṅgahetukāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.32</label>
<item>doṣasañcārābhāvajāsthikarṇanāsādisandhijarujaśśastreṇaike
nivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.33</label>
<item>
prakāśamānaprathamaprayāṇādhigatanissṛtāmṛtapratiprayāṇāhṛtayogavibhāgadhātupoṣakasurasādanādarogavānajaraḥ</item>
<label xml:lang="en">1.35</label>
<item>ya evaṃ veda</item>
<label xml:lang="en">1.36</label>
<item>sa cirāyurbhavati</item>
<label xml:lang="en">1.37</label>
<item>tadeva bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">1.38</label>
<item>saiva cikitsā</item>
<label xml:lang="en">1.39</label>
<item>tāvad dravyāvalokanaṃ kuryāt</item>
<label xml:lang="en">1.40</label>
<item>rasāḥ svādvamlalavaṇatiktoṣaṇakaṣāyakāḥ tatparitrāṇakāh</item>
<label xml:lang="en">1.41</label>
<item>svādvamlakaṭukāḥ pāyā rasāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.42</label>
<item>yathā samadoṣā yathāgnipravartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.43</label>
<item>siddhāṣṣaṭapāke trayaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.44</label>
<item>tiktassvādu pāke</item>
<label xml:lang="en">1.45</label>
<item>kaṣāyo ‘mlarasaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.46</label>
<item>ūṣaṇaṃ lavaṇaḥ pāke</item>
<label xml:lang="en">1.47</label>
<item>vyutkramarasā vikārakārakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.48</label>
<item>pācakapittaṃ pacatyāhāram</item>
<label xml:lang="en">1.49</label>
<item>doṣadhātumaloṣmajaṃ tathā</item>
<label xml:lang="en">1.50</label>
<item>grahaṇīkalāyustejāṃsi dadhāti</item>
<label xml:lang="en">1.51</label>
<item>bhaktādanenāmāśayātirodhanāt kalābalā bhavati</item>
<label xml:lang="en">1.52</label>
<item>āmāśayātipūrṇāt kalābalādāmāśayasthitapavanagatitirodhānādanilaprakopo hi
bhavati</item>
<label xml:lang="en">1.53</label>
<item>yādṛśā doṣāstādṛśānilaprakopajātānalāstādṛśā jvarāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.54</label>
<item>akṣikarṇanāsāśirorugvidāhajihvāsyaśoṣakukṣyo jvalayan jvalati</item>
<label xml:lang="en">1.55</label>
<item>aṅgapīḍanamalamārgātirodhanātipīḍanadhātumārgavigamanānilādanalasthalacalanādinānilajvaraḥ</item>
<label xml:lang="en">1.56</label>
<item>pavanapittahetukarasavirasajātājīrṇajanyāmarasāsṛgdhātucarādyadoṣa
ubhayalakṣaṇayuktarogaḥ pavanapittaprakopajvaraḥ</item>
<label xml:lang="en">1.57</label>
<item> pavanakaphavikārahetukarasavirasajātājīrṇajanyāmayamāṃsamedodhātucara
ubhayalakṣaṇasahitaḥ pavanakaphavikārajātajvaraḥ</item>
<label xml:lang="en">1.58</label>
<item>
kaphapittavikārahetukarasavirasajātājīrṇajanyāmayāsthimajjādhātucarādyadoṣaś
cobhayalakṣaṇayukto rogaḥ kaphapittavikārajātajvaraḥ</item>
<label xml:lang="en">1.59</label>
<item>
manaḥkāmabhayabhūtābhighātakālahetūtpannajvarasyāntarvidāhaśvāsakhāsamadabhramamūrcchacchardyatisāraśokakrodhabhayaguṇāstannivartakanivartakā
āgantukajvarāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.60</label>
<item>pavanādyaprakopādagnibalaṃ poṣayankriyākramaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.61</label>
<item>pathyāddoṣe kṣīṇe ‘gnibale jāte kṣuttṛṅruciśśaktiḥ balakālavibhāgajño
vamanavirekācchvāsakhāsahṛdrogaviṣamajvarātisārebhyo
‘bhayātsukhībhavet</item>
<label xml:lang="en">1.62</label>
<item>āmāśayasthitaṃ sarvadhātubalakārakam</item>
<label xml:lang="en">1.63</label>
<item>samānānilena tatsthān kalā jvalayan pacati</item>
<label xml:lang="en">1.64</label>
<item>duṣṭagrahaṇī rogasya kārikā</item>
<label xml:lang="en">1.65</label>
<item>dravadravyairvibhajankālādannaṃ prāṇānilena koṣṭhaṃ gataṃ samānānilena
tatsthā kalā jvalayantī pacati</item>
<label xml:lang="en">1.66</label>
<item>rikte vāyūḥ prakupyate</item>
<label xml:lang="en">1.67</label>
<item>analo ‘lpo bhavati</item>
<label xml:lang="en">1.68</label>
<item>madhurībhūtābhyavahṛtānnaṃ pavanaprakopahārakam</item>
<label xml:lang="en">1.69</label>
<item>hṛdgatakaphaplutānnamamlībhūtaṃ pittaprakopanāśakam</item>
<label xml:lang="en">1.71</label>
<item>hṛccyutāhāramanalaśoṣitamāmāśayasthaṃ kaphaṃ harati</item>
<label xml:lang="en">1.72</label>
<item>svādvamlakaṭukāḥ pākyā rasā yathā samadoṣā yathāyathaṃ
yogaphaladāyakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.73</label>
<item>ye rasāstaddhetubhūtāstadudbhūtajātānalāstadudbhūtadhātupoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.74</label>
<item>rasādraktam</item>
<label xml:lang="en">1.75</label>
<item>pañcabhūtātmakaṃ śarīram</item>
<label xml:lang="en">1.76</label>
<item>śrotrāntassthitaśabdaguṇakabodhakasirābhyāṃ śrūyate</item>
<label xml:lang="en">1.77</label>
<item>śabdaguṇaka ākāśaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.78</label>
<item>rasāsṛgdhātujanyā tvak śvāsocchvāsāvahā</item>
<label xml:lang="en">1.79</label>
<item>saptadhātutvagāvṛtānilo viyajjātaḥ</item>
<label xml:lang="en">1.80</label>
<item>ṣaṭpañcāśatsirāvṛtākṣigatānalaḥ pañcarūpopapannamāhāraṃ pacan
anilajātānalassvagatārthaṃ paśyati</item>
<label xml:lang="en">1.81</label>
<item>lālārūpo rasādibhedānvibhajan jihvayā rasaṃ gṛhṇāti</item>
<label xml:lang="en">1.82</label>
<item>jihvāsaṃsthitadvisirādhārasarvarasābhijñā</item>
<label xml:lang="en">1.83</label>
<item>caturviṃśatisirā nāsikāgragatodbhavā pṛthivī
caturviṃśatitatvabodhikā</item>
<label xml:lang="en">1.84</label>
<item>yatsirāvṛtaṃ śarīram | annādbhūtāni jāyante, jātānyannena vardhante,
adyate ‘tti ca bhūtāni, tasmādannaṃ taducyate</item>
<label xml:lang="en">1.85</label>
<item>nāsikādhikyavikārabhūtāḥ nāsāgre pratīyante</item>
<label xml:lang="en">1.86</label>
<item>mātṛjaṃ raktamāṃsamedaḥ, pitṛjaṃ majjāsthiretaḥ, satvarajastamoguṇātmakaṃ
śarīram</item>
<label xml:lang="en">1.87</label>
<item>āyurārogyatejobalaśuddhādi vapussatvaguṇotpādakam</item>
<label xml:lang="en">1.88</label>
<item>yatrasthā rasāstattadbhūtajātāste dhātupoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">1.89</label>
<item>athāta ādibhūtaṃ yaḥ kartā yāvatkṛtestathā tadeva bheṣajaṃ
manaḥkāmahṛdgatakaphaśuklādibhirāvṛtaṃ śarīraṃ daśa</item>
</list>
</div>
<div n="2" type="chapter">
<head xml:lang="en">Chapter 2</head>
<list>
<label xml:lang="en">2.1</label>
<item>dvirasārtharasahīnārthahīnarasavānanilanivārakaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.2</label>
<item>ṣaṭsahasratriṃśatsirāstriṃśacchalyāśśatadvayadaśottarasandhayo
navāśītisnāyupeśidharā bhavanti</item>
<label xml:lang="en">2.3</label>
<item>saptadhātudharāssaptāśayāstanmadhyagagrahaṇīkalājātaḥ svāduraso
‘nilaprakopaṃ harati</item>
<label xml:lang="en">2.4</label>
<item>aṣṭamo garbhāśayaḥ strīṇām</item>
<label xml:lang="en">2.5</label>
<item>svaṃ svaṃ svoṣmaṇā sravadrasātmaṃ caujaḥ | svaṃ svaṃ svasya svayameva
heturbhavati</item>
<label xml:lang="en">2.6</label>
<item>śiraḥpāṇipādapārśvapṛṣṭhorūdarajaṅghaśiśnopasthapāyvaṅgāni bhavanti</item>
<label xml:lang="en">2.7</label>
<item>śrotratvakcakṣurjihvāghrāṇāstathā</item>
<label xml:lang="en">2.8</label>
<item>sarandhrakābhyantaradharāstrayastrayassirāḥ |
pādayoścatutriṃśatsarandhrakābhyantaradharāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.9</label>
<item>pādasthitapadmamavarṇajanakaṁ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.10</label>
<item>jānupadmagatamivarṇajanakaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.11</label>
<item>uvarṇātmakamūrupradeśapadmaṃ viṃśatisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.12</label>
<item>ṛvarṇajanakaṃ śroṇipradeśapadmaṃ viṃśatisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.13</label>
<item>lṛvarṇajanakaṃ śroṇipradeśapadmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.14</label>
<item>evarṇajanakaṃ kaṭipradeśagatapadmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.15</label>
<item>aivarṇajanakaṃ bījagatapārśvagatapadmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.16</label>
<item>ovarnājanakaṃ vaṅkṣaṇapradeśagataṃ padmaṃ dvādaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.17</label>
<item>auvarṇajanakaṃ bījapradeśagataṃ padmaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.19</label>
<item>gaghavarṇajanakameḍhrapradeśastriṣaṣṭisirāvṛtaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.20</label>
<item>ṅoccāraṇahetukaṃ pṛṣṭhadeśagataṃ padmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.21</label>
<item>ṅoccāraṇahetukaṃ pṛṣṭhadeśagataṃ padmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.22</label>
<item>cachavarṇotpādakaṃ tatpārśvapadmaṃ caturdaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.23</label>
<item>jajhavarṇoccāraṇahetukaṃ jaṭharānalapadmaṃ caturdaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.24</label>
<item>ñavarṇotpādakaṃ nābhipradeśapadmaṃ viṃśatisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.25</label>
<item>ṭaṭhavarṇotpādakaṃ nābhipradeśapadmaṃ triṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.26</label>
<item>ḍaḍhavarṇahetukaṃ romarājipārśvagataṃ dvāviṃśatisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.27</label>
<item>ṇavarṇādhārabhūtaṃ hṛtkamalaṃ triṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.28</label>
<item>tathavarṇotpādakaṃ stanadvayapadmaṃ pañcāśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.29</label>
<item>dadhavarṇotpādakaṃ kaṇṭhadeśapadmaṃ pañcāśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.30</label>
<item>navarṇotpādakaṃ grīvāpadmaṃ ṣoḍaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.31</label>
<item>paphavarṇotpādakaṃ bāhupadmaṃ ṣoḍaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.32</label>
<item>babhavarṇajanakaṃ prakoṣṭhapradeśapadmaṃ pañcāśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.33</label>
<item>mavarṇoccāraṇahetukaṃ sakalaśabdārthajñāpakaṃ hastagatapadmaṃ
pañcāśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.34</label>
<item>yavarṇajñāpakaṃ rasabandhanapadmaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.35</label>
<item>rephavarṇotpādakamoṣṭhapadmaṃ ṣoḍaśasirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.36</label>
<item>lavarṇajanakaṃ vācaspatipradeśasthaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.37</label>
<item>vavarṇotpādakaṃ nāsikāgragatapadmaṃ catustriṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.38</label>
<item>śavarṇajñāpakaṃ gandhavahapadmaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.39</label>
<item>ṣavarṇotpādakatāludvayapadmamekaikasiravṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.40</label>
<item>savarṇajñāpakamakṣipradeśagatapadmaṃ catuḥpañcāśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.41</label>
<item>havarṇotpādakaṃ pakṣapradeśapadmaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.42</label>
<item>ḷavarṇotpādakamapāṅgadeśapadmaṃ dvisirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.43</label>
<item>kṣavarṇajñāpakaṃ dantapaṅktipradeśapadmaṃ triṃśatsirāvṛtam</item>
<label xml:lang="en">2.44</label>
<item>rephotpādakaṃ kapolapadmaṃ ravarṇadevatātmakam</item>
<label xml:lang="en">2.45</label>
<item>sirāsyadoṣagatijātaśabdaḥ karṇayoḥ prapadyate</item>
<label xml:lang="en">2.46</label>
<item>riktātiriktātipūrṇāssirā na vedhyāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.47</label>
<item>tāssirā marmāśayagā riktāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.48</label>
<item>sirāsṛgvibhāgavidhiṃ jñātvā vimocayet</item>
<label xml:lang="en">2.49</label>
<item>nīrujāvayavādīdṛśau pitarau</item>
<label xml:lang="en">2.50</label>
<item> śuddhāśayaśuddhadoṣaśuddhānalaśuddhendriyaguṇahetukapārthivadravyaiḥ
prajāḥ prajāyante</item>
<label xml:lang="en">2.51</label>
<item>śukraśoṇitasannipāto yoniḥ</item>
<label xml:lang="en">2.52</label>
<item>yonyāmāvirabhūdajo vidhicoditaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.53</label>
<item>yāvadāhārānuguṇarūpavān bhavati</item>
<label xml:lang="en">2.54</label>
<item>yāvadārogyadā rasā nivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.55</label>
<item>yāvadabhyavahṛtarasebhyo mātṛjaṃ pālayet</item>
<label xml:lang="en">2.56</label>
<item>reto ‘dhikātpituḥ putro bhavati</item>
<label xml:lang="en">2.57</label>
<item>raktādhikānmātuḥ putrikā bhavati</item>
<label xml:lang="en">2.58</label>
<item>dvisamo yatra ṣanḍo bhavati</item>
<label xml:lang="en">2.59</label>
<item>ajo nānā jāyate</item>
<label xml:lang="en">2.61</label>
<item>caturthe ‘hni snāyāt</item>
<label xml:lang="en">2.62</label>
<item>śuddhā patiṃ vrajet</item>
<label xml:lang="en">2.63</label>
<item>prajākāmāstāvatprayatnaṃ mithunaṃ tāvaddhetukam</item>
<label xml:lang="en">2.64</label>
<item>dvicatuḥṣaṣṭhāṣṭadaśadvādaśe ‘hani jātāh putrāḥ taditare ‘hani jātāḥ
putrikāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.65</label>
<item>prathamartau poṣakaṃ nivartakam</item>
<label xml:lang="en">2.66</label>
<item>tadūrdhve ṛtau śoṣakaṃ tadanantaramapi śoṣakarasāḥ garbhābhivardhakā
yāvatkālopayogyāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.67</label>
<item>prathamadvitrimāseṣu madhurarasāḥ pavanaharā nivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.68</label>
<item>catuḥpañcaṣaṭsu māseṣu amlarasāḥ pittaharā nivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.69</label>
<item>ṣaṣṭhāṣṭanavamāseṣūṣṇarasāḥ kaphaśoṣakāh pravartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.70</label>
<item>nivartyo vikāraḥ</item>
<label xml:lang="en">2.71</label>
<item>āmavṛddhivikārassarvarogahetubhūtaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.72</label>
<item>tattaddravyaṃ tattatkāle tattadviṣaye tattannivartyeṣu nivartakam</item>
<label xml:lang="en">2.73</label>
<item>nivartakaṃ bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">2.74</label>
<item>doṣatrayahetukaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.75</label>
<item>sarvajantūnāmanāmapālanaṃ nivartakam</item>
<label xml:lang="en">2.76</label>
<item>vahnipravardhakadravyaṃ
yāvaccharīropavṛṃhaṇajaṭharānalapravardhakadravyam</item>
<label xml:lang="en">2.77</label>
<item>tattadarthāssnehayogyāḥ pravardhakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.78</label>
<item>viśuddhasnehamayaṃ nivartakam</item>
<label xml:lang="en">2.79</label>
<item>aṅgāṅgasaṅgo ‘ṅgavilepanādaṅgāṅgavibhajanaṃ vibhāti</item>
<label xml:lang="en">2.80</label>
<item>antarvatnījanyajātavedā antarvatnīghṛtādanajanyaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.81</label>
<item>khecarāṇāṃ janayatassaha sārpiṣā pakṣiśarīre</item>
<label xml:lang="en">2.82</label>
<item>ārohaṇaṃ gaganavartmasu vrajatām</item>
<label xml:lang="en">2.83</label>
<item>ghṛtaplutānnādanādvāyustejoretāṃsi dadhāti</item>
<label xml:lang="en">2.84</label>
<item>yogyadravyopayogairabhivardhate</item>
<label xml:lang="en">2.85</label>
<item>edhante ‘smā ṛtavaḥ</item>
<label xml:lang="en">2.86</label>
<item>annādbhūtāni jāyante</item>
<label xml:lang="en">2.87</label>
<item>jātānyannena vardhante</item>
<label xml:lang="en">2.88</label>
<item>adyate ‘tti ca bhūtāni</item>
<label xml:lang="en">2.89</label>
<item>tasmādannaṃ taducyata iti</item>
<label xml:lang="en">2.90</label>
<item>ghṛtaplutānnamantarvatnyāḥ pradāpayet</item>
<label xml:lang="en">2.91</label>
<item>tasmātsvāvayavavibhavaṃ dhātuvardhanaṃ kurvatyaḥ prajāḥ prajāyante</item>
<label xml:lang="en">2.92</label>
<item>tacchoṣakapoṣakadravyaṃ tatra bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">2.93</label>
<item>evamuttarottarābhivṛddhirmāse māse</item>
<label xml:lang="en">2.94</label>
<item>yāvadvārdhikāstatra bheṣajāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.95</label>
<item>sarpiṣā poṣyapoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.96</label>
<item>na poṣakakāle śoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.97</label>
<item>ṣaḍrasāssaptadhātupoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">2.98</label>
<item>raso hyasṛk</item>
<label xml:lang="en">2.99</label>
<item>raso vai saḥ</item>
</list>
</div>
<div n="3" type="chapter">
<head xml:lang="en">Chapter 3</head>
<list>
<label xml:lang="en">3.1</label>
<item>atha yogānuśāsanam</item>
<label xml:lang="en">3.3</label>
<item>prakṛtipuruṣāntarmukhajñānagocarapratyayaprakṛtipariṇāmo yogaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.4</label>
<item>raja udrekaādasthiraṃ bahirmukhātsukhaduḥkhahetuḥ</item>
<label xml:lang="en">3.5</label>
<item>tama udrekātkṛtyākṛtyājñānātkrodhādhibhirniyamito mūḍhaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.6</label>
<item>sātvikodayātsukham</item>
<label xml:lang="en">3.7</label>
<item>madhurarasānnādanādanusātvikaguṇahetukam</item>
<label xml:lang="en">3.8</label>
<item>amlībhūtānnādanaṃ rājasaguṇakārakam</item>
<label xml:lang="en">3.9</label>
<item>kaṭukāstamoguṇahetukāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.10</label>
<item>mumukṣormādhuryam</item>
<label xml:lang="en">3.11</label>
<item>āmlarasādanātsukhamekamanubhūyate</item>
<label xml:lang="en">3.12</label>
<item>uṣṇaraso duḥkhānuṣaṅgātsukhaṃ janayati</item>
<label xml:lang="en">3.13</label>
<item>tadā draṣṭussvarūpāvasthānam</item>
<label xml:lang="en">3.14</label>
<item>sukhaduḥkhamohātmikādhyāstrayaḥprādurbhavanti</item>
<label xml:lang="en">3.15</label>
<item>tadrajastaddhetuguṇabhūtajātam</item>
<label xml:lang="en">3.16</label>
<item>yathāroganivartakāḥ śoṣakapoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.17</label>
<item>yogyayogo yogaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.18</label>
<item>cittavibhramo viparyayaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.19</label>
<item>atasmiṁstaditi pratyayaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.20</label>
<item>pittādhikaikajātātpītaśśaṅkhaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.21</label>
<item>sā pratītiḥ pittaviruddhāhārajanyā</item>
<label xml:lang="en">3.22</label>
<item>atinirīkṣaṇe doṣapramāyāṃ saṃśayo bhavati</item>
<label xml:lang="en">3.23</label>
<item>atyantānimiṣadṛṣṭyā cakṣurindriyadoṣassambhavati</item>
<label xml:lang="en">3.24</label>
<item>rajastamoguṇahetukadravyapariṇāmakāt pittādvibhramo bhavati</item>
<label xml:lang="en">3.25</label>
<item>tadviṣaye cākṣuṣāṇyanubhūtārtheṣu</item>
<label xml:lang="en">3.26</label>
<item>yāvadgarbhāśayasthaṃ piṇḍaṃ tāvaddravyaparipālanam</item>
<label xml:lang="en">3.27</label>
<item>adoṣajātapiṇḍaṃ kvacinnivartayet</item>
<label xml:lang="en">3.28</label>
<item>nimitte hi pathyaṃ bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">3.29</label>
<item>yāvadāhārapariṇāmajātāḥ kliṣṭāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.30</label>
<item>kliṣṭāḥ kleśāḥ, akliṣṭā akleśāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.31</label>
<item>yāvatprastutamaharaharbheṣajam</item>
<label xml:lang="en">3.32</label>
<item>yāvadudbhūtaśoṣakaguṇajātā rujaḥ tattadudbhūtapoṣakadravyaṃ tatra
bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">3.33</label>
<item>āmanissaraṇakāryaṃ kartavyam</item>
<label xml:lang="en">3.34</label>
<item>yāvaddhātvaṅkurābhivardhakadravyābhāvajātarogāḥ
tatpoṣakasaṃskārayukta-snehādayo nivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.35</label>
<item>māturāhārarasāhārajanitāvayavasthitarasāḥ pravartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.36</label>
<item>avikāraṃ nirīkṣyaināṃ mātṛjaṃ pāyayet</item>
<label xml:lang="en">3.37</label>
<item>yogyadravyeṇa ca tānpoṣayet</item>
<label xml:lang="en">3.38</label>
<item>yāvatstanyapāḥ tāvadbālakāḥ stanyapānam</item>
<label xml:lang="en">3.39</label>
<item>bālayogyanivartakaṃ kuryāt</item>
<label xml:lang="en">3.40</label>
<item>śrotrendriyācchabdajñānam</item>
<label xml:lang="en">3.41</label>
<item> rasanendriyajanyabhramādāmavirasadoṣādikaikarasātsaṃśayavibhramau
bhavataḥ</item>
<label xml:lang="en">3.42</label>
<item>ghrāṇendriyādgandhapratītistathā</item>
<label xml:lang="en">3.43</label>
<item>śrotrendriyācchabdajñānaṃ tathā</item>
<label xml:lang="en">3.44</label>
<item>
śoṣakadravyādhikyajātāsṛkpratibandhakapavanānalagatijātadoṣaviṣayakaviparyayajñānaṃ
pramāpratibandhakahetukam</item>
<label xml:lang="en">3.45</label>
<item>sārdradravyaṃ tatra bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">3.46</label>
<item>sasnehamārdraṃ kāryam</item>
<label xml:lang="en">3.47</label>
<item>cākṣuṣapratītītarajanyabhinnaviṣayakajñānapramā pramāṇam</item>
<label xml:lang="en">3.48</label>
<item>nirdoṣacakṣustatra janakam</item>
<label xml:lang="en">3.49</label>
<item>cakṣurgṛhītalaiṅgikajñānaṃ pramāṇam</item>
<label xml:lang="en">3.50</label>
<item>bhramābhāvajanakamāptavacanamāgamaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.51</label>
<item>doṣajanyajñānaviṣayako viparyayaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.52</label>
<item>śabdaprayogajanitajñānapratītiviṣayo vikalpaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.53</label>
<item>sadasatsambandhavivekavidhirahitajñānaviṣayakam</item>
<label xml:lang="en">3.54</label>
<item>abhāvapratyayāvalambanā vṛttiḥ nidrā</item>
<label xml:lang="en">3.55</label>
<item>sā pratītiḥ tiktakaṭurasavaddravyādanādbhavati</item>
<label xml:lang="en">3.56</label>
<item>pramāṇenānubhūtārthāsaṃpramoṣaḥ smṛtiḥ</item>
<label xml:lang="en">3.57</label>
<item>madhurarasapariṇāmājjātasātvikodayāt so ‘yamiti vyapadeśaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.58</label>
<item>itarendriyayogavirāmo ‘ntarniyamito ‘bhyāsaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.59</label>
<item>viṣayavirāgataḥ pravāhotsāhāt punaḥpunarabhiniveśanaṃ vairāgyam</item>
<label xml:lang="en">3.60</label>
<item>dṛṣṭānuśrāvikaviṣayatṛṣṇāvaśīkaraṇasaṃjñāstathā</item>
<label xml:lang="en">3.61</label>
<item>tābhyāṃ cittavṛttinirodhaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.62</label>
<item> yāvaddhātusirādisañcaratprāṇāpānavyānodānasamānānilanirodhanaṃ
bhramahetukam</item>
<label xml:lang="en">3.63</label>
<item>āsannaviṣayakajñānahetukāntarātmāntaḥkaraṇayogābhyāsavaśāt
pavananirodhanādarogī sa cirāyurbhavati</item>
<label xml:lang="en">3.64</label>
<item>tasmātprāṇādipañcakaphalībhūtaṃ kāryam</item>
<label xml:lang="en">3.65</label>
<item>adṛṣṭenendriyeṇātmā manasā saṃyujyate</item>
<label xml:lang="en">3.66</label>
<item>sarvadhātavaḥ satvavaśaṃ gatāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.67</label>
<item>yatkāle yadyoge yathāvidhi phalapradāḥ prajāḥ prajāyante</item>
<label xml:lang="en">3.68</label>
<item>tatsaṃyogajātadhātavaḥ pravartakāh (yāṃ kāmayeta duhitaraṃ priyā syaditi |
tāṃ niṣṭhāya dadyāt | priyaiva bhavati | sa na tu punarāgacchati)</item>
<label xml:lang="en">3.69</label>
<item>strīpuṃsāvātmabhāgau bhinnamūrtessisṛkṣayā</item>
<label xml:lang="en">3.70</label>
<item>prakṛtipuruṣau pitarāviti smṛtau</item>
<label xml:lang="en">3.71</label>
<item>vṛttivyavahitasvarūpaniṣṭhamana utsāhātpunaḥpunarabhiniveśanaṃ
yogābhyāsaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.72</label>
<item>ādarātiśayodbhūtabhūyobhūyonirīkṣāyogādiṣu bhūmiḥ</item>
<label xml:lang="en">3.73</label>
<item>tāṃ niṣṭhāya dadyāt</item>
<label xml:lang="en">3.74</label>
<item>priyaiva bhavati</item>
<label xml:lang="en">3.75</label>
<item>neha punarāgacchati</item>
<label xml:lang="en">3.76</label>
<item>aihikāmuṣmikaviṣayānubhāvyabhogaikanāśyamiti jñānaṃ vairāgyam</item>
<label xml:lang="en">3.77</label>
<item>aviṣayānandātmakanairantaryajñānānandahetukaṃ vairāgyam</item>
<label xml:lang="en">3.78</label>
<item>tasmāddhātavastadrogabhūmyāvaṣṭambhāḥ</item>
<label xml:lang="en">3.79</label>
<item>bhogāyatanaṃ śarīram</item>
<label xml:lang="en">3.80</label>
<item>tatparamapuruṣakhyāterguṇavaitṛṣṇyam</item>
<label xml:lang="en">3.81</label>
<item>yāvadindriyaviṣayajñānānāṃ yadārthollekhibhāvanā kriyate savitarkaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.83</label>
<item>antaḥkaraṇadharmāvacchinnaviṣayāvalambitadeśakālabhāvanāyogaḥ
savicāraḥ</item>
<label xml:lang="en">3.84</label>
<item>asmindeśakāladharmāvacchinnadharmamātrāvabhāsanaṃ nirvicāraḥ</item>
<label xml:lang="en">3.85</label>
<item>sukhaprakāśodrekāccicchaktiviṣayakassa ānandaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.86</label>
<item>asmingrāhyasatyasattāmātraviṣayakatvena samādhiḥ sā smṛta</item>
<label xml:lang="en">3.87</label>
<item>madhuraraso rasāsṛggatapavanāvikṛtamadhupravāhotsāhodayaḥ pūrayan
aṅguṣṭhaṃ ca samāśritaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.88</label>
<item>tatra sthitakalā daśadalakamalaṃ vikāsayantī pracalati</item>
<label xml:lang="en">3.89</label>
<item>aṅguṣṭhamātraḥ puruṣo ‘ṅguṣṭhaṃ ca samāśritaḥ</item>
<label xml:lang="en">3.90</label>
<item>īśvarassarvasya jagataśśarīraṃ vahati</item>
<label xml:lang="en">3.91</label>
<item>mūlādhāramādibhūtaṃ sakaladhātupoṣakam</item>
<label xml:lang="en">3.92</label>
<item>sirāpathagatapavanaśśiraḥkamalasthāmṛtamāharansiñcati</item>
<label xml:lang="en">3.93</label>
<item>śarīrāṅkuraśākhānāmādibhūtaṃ tathā</item>
<label xml:lang="en">3.94</label>
<item>tattadadhiṣṭhānavarṇadevatānāṃ sirāmārgagatāmṛtaṃ poṣakam</item>
<label xml:lang="en">3.95</label>
<item>tatpādapadmādhāre saritpravahati</item>
<label xml:lang="en">3.96</label>
<item>māṃsānusṛtasirāmārgagatapavanena kalāḥ pūrayan amṛtaṃ secayet</item>
<label xml:lang="en">3.97</label>
<item>māṃsānusṛtasirābhāvāssanti</item>
<label xml:lang="en">3.98</label>
<item>dvisahasrasirāśākhāvat pādapadmamūlakam</item>
<label xml:lang="en">3.99</label>
<item>saptadhātumayaṃ śarīram</item>
</list>
</div>
<div n="4" type="chapter">
<head xml:lang="en">Chapter 4</head>
<list>
<label xml:lang="en">4.1</label>
<item>gatāgatāmṛtavaśādāgatasamādhikriyayā yogasānnidhyam</item>
<label xml:lang="en">4.2</label>
<item>tīvrasaṃyogākhyāmāsannaḥ samādhiḥ</item>
<label xml:lang="en">4.3</label>
<item>saṃvegaḥ kriyāheturdṛḍhatarasaṃskāraḥ</item>
<label xml:lang="en">4.4</label>
<item>gatāgatopāyabhedavatāṃ samādhiphalaṃ cāsannam</item>
<label xml:lang="en">4.5</label>
<item>mṛdumadhyātimātratvāttato viśeṣaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.6</label>
<item>mṛdumadhyātimātrā ityupāyabhedāḥ</item>
<label xml:lang="en">4.7</label>
<item>mṛdusaṃyogo madhyamasaṃyogastīvrasaṃyogaśca</item>
<label xml:lang="en">4.8</label>
<item>tridhā bhedanena vāyornavayogino bhavanti</item>
<label xml:lang="en">4.9</label>
<item>pañcadaśakamalaṃ jaṅghādeśagataṃ sahasrasirādhārakaṃ
pañcāśanmarmagatam</item>
<label xml:lang="en">4.10</label>
<item>gatāgatasaṃskāropakārakapavanayogassamādhiḥ</item>
<label xml:lang="en">4.11</label>
<item>īśvarapreritaceṣṭāśrayaṃ hitāhitakāryoddeśyaviṣayapravartakaceṣṭāśrayaṃ
śarīram</item>
<label xml:lang="en">4.12</label>
<item> śuddharasāhārajanyadhātupreritasirāgatapavanavaśaccalanātmakam</item>
<label xml:lang="en">4.13</label>
<item>jaṅghāpadmapoṣakāmṛtapravāhapariṇāmayogavaśaccalati</item>
<label xml:lang="en">4.14</label>
<item>lavaṇarasajanyapavanayogarasapravartaka kleśakarmavipākāśayāparāmṛṣṭaḥ
puruṣaviśeṣa īśvaraḥ</item>
<label xml:lang="en">4.15</label>
<item>srotomārgasirātriśatadharāṣṭādaśadaḷapadmaṃ pratītigamanāgamana
ceṣṭāśrayaṃ bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.16</label>
<item>svādvamlalavaṇarasajanyānilasirayā pūrayan jaghanapadmaviṣayaṃ
pracalati</item>
<label xml:lang="en">4.17</label>
<item>svādurasavirasadravyādanādajīrṇādāmāmbuvṛddhirudaraṃ jāyate</item>
<label xml:lang="en">4.18</label>
<item>svādurasavadvirecanadravyaṃ tatra bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">4.19</label>
<item>śanaiśśanaireva recayet</item>
<label xml:lang="en">4.20</label>
<item>pavanādyaprakopādagnerbalaṃ poṣayankriyākramaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.21</label>
<item>virasadravyādanājīrṇajanyasirāmārgasthitapavanavigatyā
sirārasātiprasravaṇād ajīrṇādāmāmbuvṛddherudaraṃ jāyate</item>
<label xml:lang="en">4.23</label>
<item>
pavanaprakopahetukarūkṣātiśītalalaghvativedanārucivivarṇavirasāsyatandrāmūrchādāhabhramatṛṣṇājvarātisārāṅgapītatvaṃ
pittaprakopodarāmayahetukam</item>
<label xml:lang="en">4.24</label>
<item> śvāsakhāsabhramavidāhatimiratvakpalitatanuretodhātusirājātarasaḥ kaphaḥ
kaphaṃ karoti</item>
<label xml:lang="en">4.25</label>
<item>pavanapittaprakopajanakadvitrirasajātānusarita
uktobhayalakṣaṇagrasta-vātapittodarāmayo jñeyaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.26</label>
<item>
kaphapittaprakopajanakadvitrirasajātānusaritatattallakṣaṇalakṣitakapha-pittodarāmayo
jñeyaḥ | kaphavātodarāmayaṃ
dvitrirasajātānusaritobhayalakṣaṇa-jñānajanyakaphavātāmayaṃ vidyāt |
rasāsṛṅmāṃsamedovikārajanakadvitrirasānusaritatattallakṣaṇajñānagocarapavanapittakaphodarāmayo
dussādhyaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.27</label>
<item>krimijanakaplīhodarāmayastathā</item>
<label xml:lang="en">4.28</label>
<item>kaṭvamlalavaṇarasavaddravyādanajātamalamārgāvarodhanāt
tatsirārandhramārgagatordhvahṛtparipūraṇapavanaprakopanāt
pāṇḍuśophavisarparukprado bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.29</label>
<item> bhramavamipipāsācharditṛṣṇāmūrchāntarvidāhāṅgaspandanārucipāṇḍutā
pittapānḍuśobhalakṣaṇam | pādajānujaṅghrorukaṭipṛṣṭhabījapārśvāti
vyathātisāra-rūkṣatātiśītasarvāṅgaspandanaṃ pavanaśobhapāṇḍulakṣaṇam</item>
<label xml:lang="en">4.30</label>
<item>śvāsakhāsanāsākṣipakṣmakarṇakapoladantārtipīnasaśirastodanaṃ
pāṇḍuśobhavisarpāmayalakṣaṇam</item>
<label xml:lang="en">4.31</label>
<item>bāhyaviṣagrastavaddhātudūṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">4.32</label>
<item>
vātapittarasavirasadravyasaṃsargajātavātagatirodhanādrasāsṛgdhātuvidūṣaṇat-tvakpālityaṃ
pāṇḍurogahetukam</item>
<label xml:lang="en">4.33</label>
<item>hṛdi sthitāmapittaviṣasāraṃ pādapadmaśoṣakam
avarṇabodhakacatustriṃśatsirāsaṃsargavaśādamṛtapravāharodhanātpavanajanyāmayāḥ
pravardhante</item>
<label xml:lang="en">4.34</label>
<item>amṛtapravāhālavālopajīvyāvarṇodbodhaka
sarandhrakābhyantaradharaṣaṭsirāmapittaviṣasāragrasanaṃ
pavanaprakopahetukam</item>
<label xml:lang="en">4.35</label>
<item> sirāmārgagatapavanamāṃsadhātvanusṛtajānujaṅghorubījapārśvapadmagata i, u,
ṛ, e, o, ai
varṇodbodhakasarandhrakābhyantaradharasirāmārgagatapavanagati-nirodhānādanilaprkopo
bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.36</label>
<item> tatsirāmārgagatapavanaprakopabhedādhiṣṭhānopādhibhedātpavanavikāra-bhedāḥ
| āmapittaviṣarasavirodhiddravyaṃ bheṣajam</item>
<label xml:lang="en">4.37</label>
<item>pūrvasmāddviguṇaṃ pṛthutayā bhāti</item>
<label xml:lang="en">4.38</label>
<item>trisahasrasirāhetukaṃ madhurībhūtaṃ jvalayati</item>
<label xml:lang="en">4.39</label>
<item>prajotpādakahetubhūtaṃ bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.40</label>
<item>madhurarasādanādasṛgdhāturbhavati</item>
<label xml:lang="en">4.41</label>
<item>āmlarasādanaṃ māṃsadhātupradaṃ bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.42</label>
<item>lavaṇaraso medodhātupradaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.43</label>
<item>ādyadvidhātusāraṃ jaṅghāpadmahetukam</item>
<label xml:lang="en">4.44</label>
<item>tiktarasābhivardhitaṃ medodhātusthitadaśadalapadmaṃ kaṭipradeśagatam |
sahasrasirādāgatāmṛtaṃ tasya tatpoṣakam | tiktarasādhikakaphapradeśāmṛtaṃ
tatra doṣajanyam | piṅgalāmārgādāgatapavananirodhanaṃ subheṣajaṃ
supoṣakam</item>
<label xml:lang="en">4.45</label>
<item>bahiḥ pavanaṃ recayet tameva pūrayet</item>
<label xml:lang="en">4.46</label>
<item>tasmāccirāyurbhavati</item>
<label xml:lang="en">4.47</label>
<item>candrakalāyatamarutpracoditapadmaṃ mukulībhavati | sūryakalāgatapavanād
vikasati</item>
<label xml:lang="en">4.49</label>
<item>ṣaṭkamalānāmādibhūtaṃ mūlādhārakam</item>
<label xml:lang="en">4.50</label>
<item>tiktoṣaṇarasapradānajanyamedomajjādhārakadaśadalapadmaṃ sahasrasirād
āgatāmṛtaṃ tatra siñcati</item>
<label xml:lang="en">4.51</label>
<item>iḍāpiṅgalāgatāmṛtaṃ siñcati</item>
<label xml:lang="en">4.52</label>
<item>sarvārthānāṃ hetubhūtānāṃ sarvasukhasādhakam</item>
<label xml:lang="en">4.53</label>
<item>prakṛtipuruṣayoraikyaṃ bhavati</item>
<label xml:lang="en">4.54</label>
<item>pārthivāvayavādhikyopalabdhiryatra tatsārakaṃ pārthivaguṇam</item>
<label xml:lang="en">4.55</label>
<item>ekadoṣanivartakaṃ yāvattadekasārakam</item>
<label xml:lang="en">4.56</label>
<item> abdravyāvayavādhikyajanyasvādurasopalabdhiryadyattattatsārakam</item>
<label xml:lang="en">4.57</label>
<item>ye ye śarīrāssamadravyātmakāḥ tatra tatra kiṃciducitasvādurasaḥ</item>
<label xml:lang="en">4.58</label>
<item>tatpavananivartakaṃ subheṣajam</item>
<label xml:lang="en">4.59</label>
<item> analadravyāvayavādhikyajātādhikarūpopalambhakayāvadrasavaddravyaṃ
tatsārakam</item>
<label xml:lang="en">4.60</label>
<item>gaganadravyādhikaśabdaguṇopalambhakatvaṃ pramāṇam</item>
<label xml:lang="en">4.61</label>
<item>tiktoṣaṇakaṣāyarasāḥ rasāsṛṅmāṃsamedobalapradāḥ</item>
<label xml:lang="en">4.62</label>
<item>recakapūrakadhārakebhyo vikasati</item>
<label xml:lang="en">4.63</label>
<item>liṅgayonisaṃyogācca prajayā paśubhiḥ prajananaṃ prajāyate</item>
<label xml:lang="en">4.64</label>
<item>pṛṣṭhajaṅghrāśiśnopasthadeśabhedātsvarādayaḥ prabhavanti</item>
<label xml:lang="en">4.65</label>
<item>kaṭipradeśagataṃ kāyādhārakam</item>
<label xml:lang="en">4.66</label>
<item>nābheradhassthitaṃ kuṇḍalyādibhūtaṃ pañcasahasrasirāvṛtaṃ śatadaḷapadmaṃ
prajāyate</item>
</list>
</div>
<div n="5" type="chapter">
<head xml:lang="en">Chapter 5</head>
<list>
<label xml:lang="en">5.1</label>
<item>nābheradhastādūrdhvaṃ hṛdi sthitavātapittakaphadoṣāssamastā asamastā
asamagrā anyonyaṃ te āmayotpādakāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.2</label>
<item>yatrasthā ye rasāstattadudbhūtajātāste dhātupoṣakāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.3</label>
<item>dvirasārtharasahīnārthahīnarasavānanilanivārakaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.4</label>
<item>madhurātimadhuraṃ kramādvātapittaghnau kaphaṃ kurutaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.5</label>
<item>āmlātyāmlau ca tathā</item>
<label xml:lang="en">5.6</label>
<item>lavaṇaṃ pavanaṃ hanti | kaphapittakaraṇam</item>
<label xml:lang="en">5.7</label>
<item>hīnādhikalavaṇarasaḥ kaphapavanaṃ hanti pittaṃ kurute</item>
<label xml:lang="en">5.8</label>
<item>tiktaḥ kaphapittaṃ hanti mārutaṃ kurute</item>
<label xml:lang="en">5.9</label>
<item>kaṭu kaphaṃ hanti | vātapittahetukam</item>
<label xml:lang="en">5.10</label>
<item>kaṭukātikaṭukaḥ kaphānilaṃ hanti | pittaṃ kurute</item>
<label xml:lang="en">5.11</label>
<item>kaṣāyaḥ kaphapittaṃ hanti | mārutaṃ kurute | hīnādhikakaṣāyaḥ kaphamārutaṃ
hanti | pittaṃ kurute</item>
<label xml:lang="en">5.12</label>
<item>doṣe tridoṣahetvanyahetukavikāraviruddhayāvadrasaikabhāvātmakaikarasādiḥ
nivartakaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.13</label>
<item>rasādidravyasārajāssakalāmayanivartakāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.14</label>
<item>adoṣadhātupoṣakasārakam</item>
<label xml:lang="en">5.15</label>
<item>pakvāmāśayagāḥ pavanādyāḥ svādukaṣāyakaṭukaistiktāmlalavaṇaiḥ
kālapākajayogyaiḥ dhāraṇarecakātmakadravyairvividhaiḥ dvividhāmayāḥ
pravardhante</item>
<label xml:lang="en">5.16</label>
<item>bhūguṇau gurumandau | snigdhahimāvāpaḥ | ślakṣṇasāndratarāgneḥ |
mṛdusthitā gurumārutaḥ | sukṣmaviśadā viyataḥ | viruddhaviṣayakāḥ
pratikārakāḥ | deśadehakāladravyakarmaṇāṃ yathāyogo yāvadrogapātakaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.17</label>
<item>svasthāsvasthāssāmajāmayāssadoṣagā vidoṣagāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.19</label>
<item>dehadeśakāladravyakarmaṇāṃ yathāyogakaraṇaṃ yāvadrogaghātakam</item>
<label xml:lang="en">5.20</label>
<item>virasaviṣamapacanajātadvidoṣaikavidhadhātumārgagā dvidoṣagāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.21</label>
<item>caramarasapacatarogastridoṣagaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.22</label>
<item>yāvadādoṣapacanaṃ nirvitarkaṃ</item>
<label xml:lang="en">5.23</label>
<item>yāvaddhātuprasādādhīno doṣapacanakālaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.24</label>
<item>viruddharasajātayāvaddhātvadhirohaṇādekadhātukaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.25</label>
<item> rasājīrṇavirasādhikaviruddharasajadoṣādhikaikavaśābhibhūtassvasthānacyuto
bahirujjvalayan jvarassāmajātaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.26</label>
<item>viṣamarasapacanarasavirasādiyāvaddhātuprasādādhīno doṣapacanakālaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.27</label>
<item>ekamekaadhātugatāssusādhyāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.28</label>
<item>dvirasadvidoṣapracāramāṃsamedonugatarasapradhānaikadoṣapacanadvidoṣajā
dussādhyāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.29</label>
<item>evamanyonyadoṣajātāśca</item>
<label xml:lang="en">5.30</label>
<item>dvirasādhikaikajātatridoṣarasarūpānuguṇarogā asādhyāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.31</label>
<item>evamekadhātugatāścāsādhyāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.32</label>
<item>adoṣāssadoṣāssamadoṣāssarujā rujaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.33</label>
<item>te trayo doṣahetubhūtāssaptadhātava iti</item>
<label xml:lang="en">5.34</label>
<item>sānilānanilādhikānilarūkṣalaghubhāvito rasāsṛggataḥ</item>
<label xml:lang="en">5.35</label>
<item> pittāśrayāttadadhīnapittamāṃsamedonusarannasthimṛdukārakaḥ</item>
<label xml:lang="en">5.36</label>
<item>mandoṣṇādisamadoṣādhikākṣīṇavṛddhiguṇakāsthimajjāmedo ‘dhiṣṭhitāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.37</label>
<item>adoṣadhāturasānusārānusarāsthirasapacanacaramadhātupracārakāḥ</item>
<label xml:lang="en">5.38</label>
<item>
bhūtapūrvapadārthajātadhātuhetubhūtānalasamarasapacanaviruddhārtharasapākayogād-viparyaya</item>
<label xml:lang="en">5.39</label>
<item>ṣaṭkamalānāmādibhūtaṃ mūlādhārakam</item>
<label xml:lang="en">5.40</label>
<item>iḍāpiṅgalāpūritānilatatsarāgatāmṛtaṃ siñcati</item>
<label xml:lang="en">5.41</label>
<item>pṛṣṭhorūdarajaṅghāśiśnopasthadeśādyairabhivardhate</item>
<label xml:lang="en">5.42</label>
<item>nābheradhassthitaṃ kuṇḍalyādhibhūtaṃ śatadalapadmaṃ pañcasahasrasirāvṛtaṃ
saroruhamajāyate</item>
<label xml:lang="en">5.43</label>
<item>jaṭarāgnerālavālakatayā bhāti</item>
<label xml:lang="en">5.44</label>